Tam Yargı Davaları Nedir? İptal Davalarından Farkı Nedir? Hangi Hallerde Açılır? Ne Kadar Sürer?

TAM YARGI DAVALARI

ADANA TAM YARGI DAVALARINA BAKAN AVUKAT

1. Tam Yargı Davası Nedir?

İYUK m. 2/1-b’ye göre:
Tam yargı davası, idari işlem, eylem veya ihmal nedeniyle kişisel hakları ihlal edilen kişilerin, uğradıkları maddi ve manevi zararların tazmin edilmesi için açtıkları davadır.

Amaç:
A)Zararın giderilmesi (tazminat)
B)Hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılmasıdır.

2. Dava Açmadan İdareye Başvuru Zorunluluğu Nedir?

A) İdari İşlemden doğan zararlar (İYUK m. 12)

• İdari işlemden doğan zararlar için idareye başvuru zorunlu değildir, doğrudan tam yargı davası açılabilir 

B) İdari eylem veya ihmalden doğan zararlar (İYUK m. 13)

Burada idareye başvuru zorunludur.

Süreler:

• Eylemin öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıl, her hâlde eylemden itibaren 5 yıl içinde idareye başvurulur.

• İdare 30 gün içinde cevap vermezse zımni ret oluşur.

• Cevaptan veya 30 günlük sürenin bitiminden itibaren dava açma süresi içinde dava açılabilir.

Eylem ve ihmallerde idareye başvuru olmadan dava açılamaz.

3. Tam Yargı Davası Hangi Mahkemede GÖREVLİ VE YEKKİLİ MAHKEME

Görevli mahkeme:

• Genel olarak idare mahkemeleridir.

• Vergi ile ilgili tazminatlar vergi mahkemeleri

Yetkili mahkeme:

• İdari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, sırasıyla:

• a) Zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili,

• b) Zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer,

• c)Diğer hallerde davacının ikametgahının bulunduğu yer idare mahkemesidir.

4. Hangi Sürelerde Açılması Gerekir?

A) İşlemden doğan tam yargı davası (İYUK m. 12)

1. Doğrudan dava açılırsa:
   Tebliğden itibaren 60 gün.

2. Önce idareye başvurma yolu seçilmişse:

   • Cevap verilmezse 30 günlük bekleme sonrasında 60 gün içinde dava

   • Olumsuz cevap verilirse cevaptan itibaren 60 gün içinde dava

B) Eylemden doğan tam yargı davası (İYUK m. 13)

• Zararın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl, her hâlde 5 yıl içinde idareye başvuru yapılması

• İdarenin cevabı veya 30 günlük sürenin bitiminden itibaren 60 gün içinde dava açılmalıdır. 

5. Hangi Hallerde Tam Yargı Davası Açılır?

1. İdari işlemlerden doğan zararlar

   • Hukuka aykırı atama/yer değiştirme

   • Haksız disiplin cezaları

   • Ruhsat iptali vb.

2. İdari eylemlerden (fiillerden) doğan zararlar

   • Belediyenin yol çalışması nedeniyle araç hasarı

   • Kamu hastanesinde yanlış tedavi

   • Polis güç kullanımının orantısız olması

3. İdarenin ihmali (işlem yapmaması)

   • Koruyucu önlem almayan idarenin kazaya sebep olması

   • Denetim eksikliği nedeniyle zararın doğması

4. İptal davası sonucu doğan zararlar
    

6. Uygulamada En Çok Açılan Tam Yargı Davaları

• Kamu personeli tazminat davaları
  (maaş farkı, görevden uzaklaştırma, disiplin cezası, hukuka aykırı görevden alma, kaza geçirme)

• Kamu hastanelerine karşı tıbbi kötü uygulama (malpraktis) davaları

• Belediye hizmet kusurundan doğan zararlar
  (çukur, yetersiz aydınlatma, yol çökmeleri, sokak kazaları)

• Emekli ikramiyesi / özlük hakkı uyuşmazlıkları

• Vergi iadeleri ve fazla tahsil edilen vergiler

7. Tam Yargı Davası Ne Kadar Sürer?

Ortalama olarak; 

• İlk derece (İdare Mahkemesi): 1 – 2 yıl

• İstinaf (BAM): 6 – 12 ay

• Temyiz (Danıştay): 1 yıl

Toplam süreç: 2 – 4 yıl
(Bilirkişi incelemeleri süreyi uzatabilmekterdir.)

8. Duruşma Yapılır mı?

İYUK m. 17’ye göre taraflardan biri isterse duruşma yapılabilir. Mahkeme gerekli görürse kendiliğinden de duruşma yapabilir.

Uygulamada:

• Büyük tazminat davaları

• Malpraktis dosyaları

• El atma davaları
  çoğunlukla duruşmalı yapılabiliyor; diğerleri genelde dosya üzerinden yapılmaktadır.

9. Tam Yargı Davası ile İptal Davası Arasındaki Temel Farklar

A. Amaç bakımından fark:
Tam yargı davasının amacı, idarenin işlem, eylem veya ihmali nedeniyle kişide doğan maddi ve/veya manevi zararın tazmin edilmesini sağlamak; yani zararın giderilmesidir.
İptal davasının amacı ise hukuka aykırı olduğu ileri sürülen idari işlemin ortadan kaldırılması, yani işlem tesis edildiği andan itibaren geçersiz hale getirilmesidir.

B. Konu bakımından fark:
Tam yargı davasının konusu zarar ve tazminat istemidir.
İptal davasının konusu ise idari işlemin hukuka uygun olup olmadığıdır.

C. Sonuç bakımından fark:
Tam yargı davası sonucunda mahkeme, idarenin kişiye karşı sorumluluğunu belirler ve tazminat ödenmesine hükmeder.
İptal davası sonucunda ise idari işlem hukuka aykırılığı nedeniyle iptal edilir; işlem ortadan kalkar, ancak mahkeme tazminata hükmetmez.

D. Etki bakımından fark:
Tam yargı davası geçmişte doğmuş bir zararı gidermeye yöneliktir, yani etkisi geçmişe ilişkindir.
İptal davasının etkisi ise ileriye yöneliktir; işlem iptal edildiği andan itibaren hükümsüz olur.

E. Davayı açabilecek kişi bakımından fark:
Tam yargı davasını, idari işlem, eylem veya ihmal nedeniyle kişisel hakkı doğrudan ihlal edilen kişi açabilir.
İptal davasında ise kişisel hak aranmaz; işlemin kişi üzerinde meşru, kişisel ve güncel bir menfaat ihlali yaratması yeterlidir.

F. Başvuru zorunluluğu bakımından fark:
Tam yargı davalarında, özellikle idari eylem ve ihmallerde, dava açmadan önce bazı istisnalar dışında idareye başvuru zorunludur.
İptal davalarında ise idareye başvuru zorunlu değildir; doğrudan dava açılabilir.

G. Mahkemenin inceleme sınırı bakımından fark:
Tam yargı davasında mahkeme, zarar, kusur, nedensellik bağı ve idarenin sorumluluğu konularını inceler.
İptal davasında mahkeme yalnızca işlemin hukuka uygunluğunu inceler; zarar değerlendirmesi yapmaz.

H. İptal kararı ile tam yargı davası ilişkisi farkı:
İptal davası kazanıldıktan sonra kişi uğradığı zarar nedeniyle ayrıca tam yargı davası açabilir.
Tam yargı davasında ise iptal davası açılmış olması zorunlu değildir.

I. Hukuki sonuçların kapsamı bakımından fark:
Tam yargı davası yalnızca başvuruyu yapan kişi için sonuç doğurur; bireyseldir.
İptal davasının sonucu ise objektiftir; işlem tüm kişiler bakımından ortadan kalkar.