Tam Yargı Davaları Nedir? İptal Davalarından Farkı Nedir? Hangi Hallerde Açılır? Ne Kadar Sürer?

TAM YARGI DAVALARI

TAM YARGI DAVALARI UZMANI AVUKAT

1. Tam Yargı Davası Nedir?

Tam yargı davası, idari işlem, eylem veya ihmal nedeniyle kişisel hakları ihlal edilen kişilerin, uğradıkları maddi ve manevi zararların tazmin edilmesi için açtıkları davadır.

Amaç:

Zararın giderilmesi (tazminat)
Hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılmasıdır.

2. Dava Açmadan İdareye Başvuru Zorunluluğu Nedir?

1) İdari İşlemden doğan zararlar (İYUK m. 12)

İşlemden doğan zararlar için idareye başvuru zorunlu değildir, isteğe bağlıdır.

2) İdari eylem veya ihmalden doğan zararlar (İYUK m. 13)

Burada idareye başvuru zorunludur.

Süreler:

• Eylemin öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıl, her hâlde eylemden itibaren 5 yıl içinde idareye başvurulur.

• İdare 30 gün içinde cevap vermezse zımni ret kabul edilir.

• Cevaptan veya 30 günlük sürenin bitiminden itibaren 60 gün içinde dava açılır.

Eylem ve ihmallerde idareye başvuru olmadan dava açılamaz.

3. Tam Yargı Davası Hangi Mahkemede Açılır?

Görevli mahkeme:

• Genel olarak idare mahkemeleridir.

• Vergi ile ilgili tazminatlar vergi mahkemeleridir.

Yetkili mahkeme:

• a) Zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili,

• b) Zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer,

• Diğer hallerde davacının ikametgahının bulunduğu yer idari mahkemesidir.

4. Hangi Sürelerde Açılması Gerekir?

1) İşlemden doğan tam yargı davası (İYUK m. 12)

1. Önce idareye başvurma yolu seçilmişse:

   • Cevap verilmezse 30 günlük bekleme sonrasında 60 gün içinde dava

   • Olumsuz cevap verilirse cevaptan itibaren 60 gün içinde dava

2) Eylemden doğan tam yargı davası (İYUK m. 13)

• Zararın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl, her hâlde 5 yıl içinde idareye başvuru 

• İdarenin cevabı veya 30 günlük sürenin bitiminden itibaren 60 gün içinde dava

5. Hangi Hallerde Tam Yargı Davası Açılır?

1. İdari işlemlerden doğan zararlar

   • Hukuka aykırı atama/yer değiştirme

   • Haksız disiplin cezaları

   • Ruhsat iptali vb.

2. İdari eylemlerden (fiillerden) doğan zararlar

   • Belediyenin yol çalışması nedeniyle araç hasarı

   • Kamu hastanesinde yanlış tedavi

   • Polis güç kullanımının orantısız olması

3. İdarenin ihmali (işlem yapmaması)

   • Koruyucu önlem almayan idarenin kazaya sebep olması

   • Denetim eksikliği nedeniyle zararın doğması

4. İptal davası sonucu doğan zararlar

6. Uygulamada En Çok Açılan Tam Yargı Davaları

• Kamu personeli tazminat davaları
  (maaş farkı, görevden uzaklaştırma, disiplin cezası, hukuka aykırı görevden alma)

• Kamu hastanelerine karşı tıbbi kötü uygulama (malpraktis) davaları

• Belediye hizmet kusurundan doğan zararlar
  (çukur, yetersiz aydınlatma, yol çökmeleri, sokak kazaları)

• Emekli ikramiyesi / özlük hakkı uyuşmazlıkları

• Vergi iadeleri ve fazla tahsil edilen vergiler

7. Tam Yargı Davası Ne Kadar Sürer?

Genelde:

• İlk derece (İdare Mahkemesi): 1 – 2 yıl

• İstinaf (BAM): 6 – 12 ay

• Temyiz (Danıştay): 1 yıl

Toplam süreç: 2 – 4 yıl
(Bilirkişi incelemeleri süreyi uzatabilir.)

8. Tam Yargı Davasında Duruşma Yapılır mı?

İYUK m. 17’ye göre taraflardan biri isterse duruşma yapılabilir. Mahkeme gerekli görürse kendiliğinden de duruşma yapabilir.

Uygulamada:

• Büyük tazminat davaları

• Malpraktis dosyaları
  çoğunlukla duruşmalı yapılabiliyor; diğerleri genelde dosya üzerinden yapılmaktadır.

9. Tam Yargı Davası ile İptal Davası Arasındaki Farklar

1. Amaç bakımından fark:
Tam yargı davasının amacı, idarenin işlem, eylem veya ihmali nedeniyle kişide doğan maddi ve/veya manevi zararın tazmin edilmesini sağlamak; yani zararın giderilmesidir.
İptal davasının amacı ise hukuka aykırı olduğu ileri sürülen idari işlemin ortadan kaldırılması, yani işlem tesis edildiği andan itibaren geçersiz hale getirilmesidir.

2. Konu bakımından fark:
Tam yargı davasının konusu zarar ve tazminat istemidir.
İptal davasının konusu ise idari işlemin hukuka uygun olup olmadığıdır.

3. Sonuç bakımından fark:
Tam yargı davası sonucunda mahkeme, idarenin kişiye karşı sorumluluğunu belirler ve tazminat ödenmesine hükmeder.
İptal davası sonucunda ise idari işlem hukuka aykırılığı nedeniyle iptal edilir; işlem ortadan kalkar, ancak mahkeme tazminata hükmetmez.

4. Etki bakımından fark:
Tam yargı davası geçmişte doğmuş bir zararı gidermeye yöneliktir, yani etkisi geçmişe ilişkindir.
İptal davasının etkisi ise ileriye yöneliktir; işlem iptal edildiği andan itibaren hükümsüz olur.

5. Davayı açabilecek kişi bakımından fark:
Tam yargı davasını, idari işlem, eylem veya ihmal nedeniyle kişisel hakkı doğrudan ihlal edilen kişi açabilir.
İptal davasında ise kişisel hak aranmaz; işlemin kişi üzerinde meşru, kişisel ve güncel bir menfaat ihlali yaratması yeterlidir.

6. Başvuru zorunluluğu bakımından fark:
Tam yargı davalarında, özellikle idari eylem ve ihmallerde, dava açmadan önce idareye başvuru zorunludur.
İptal davalarında ise idareye başvuru zorunlu değildir; doğrudan dava açılabilir.

7. Dava açma süresi bakımından fark:
Tam yargı davası süreleri, zararın niteliğine göre (işlem / eylem) değişir; ancak çoğu durumda 60 günlük genel dava süresi ve eylemler için özel süreler geçerlidir.
İptal davasında ise işlem tebliğinden itibaren 60 gün içinde dava açılması gerekir.

8. Mahkemenin inceleme sınırı bakımından fark:
Tam yargı davasında mahkeme, zarar, kusur, nedensellik bağı ve idarenin sorumluluğu konularını inceler.
İptal davasında mahkeme yalnızca işlemin hukuka uygunluğunu inceler; zarar değerlendirmesi yapmaz.

9. İptal kararı ile tam yargı davası ilişkisi farkı:
İptal davası kazanıldıktan sonra kişi uğradığı zarar nedeniyle ayrıca tam yargı davası açabilir.
Tam yargı davasında ise iptal davası açılmış olması zorunlu değildir.

10. Hukuki sonuçların kapsamı bakımından fark:
Tam yargı davası yalnızca başvuruyu yapan kişi için sonuç doğurur; bireyseldir.
İptal davasının sonucu ise objektiftir; işlem tüm kişiler bakımından ortadan kalkar.

Ülkemizde avukatlar branşlara resmi olarak ayrılmaz; her avukat teorik taolarak bu davaları alabilir. Ancak idareye karşı açılacak tam yargı davalarında yoğun çalışan avukatları seçmek size avantaj sağlayacaktır. 

Adana'da faaliyet gösteren büromuzun kurucusu Avukat Arabulucu Bilirkşi Ebru Civelek Çetin 25 yıllık deneyimi ile gerek tam yargı davaları avukatı olarak gerek tazminat hesaplama uzmanı olarak çok sayıda dosyada görev almıştır. Deneyimli ve idareye karşı açılacak tam yargı davalarında uzman avukattır.  

Avukat Arabulucu Bilirkişi Ebru Civelek Çetin